Rondje Ruigoord, deel 8 Niet altijd een eiland

Met het droogmaken van het omliggende gebied van Ruigoord in 1872-1873 was Ruigoord niet langer meer een eiland in het getijdenwater van het IJ en het Houtrak. Het werd zorgvuldig ingepast in de toen nieuwe Houtrakpolder en nu, in onze tijd, met een toegangsweg verbonden met het hoger gelegen havengebied van Amsterdam. Echter, dit is niet de eerste keer in de geschiedenis van Ruigoord dat deze bijzondere plek een vaste landverbinding had met haar directe omgeving …

Schiereiland verbonden aan het noorden  

In de 11^e en 12^e eeuw was de invloed van het water van het Oer-IJ op haar omgeving beperkt tot een smalle stroom die ten zuidwesten en ten zuidoosten van Ruigoord liep. De noordzijde van Ruigoord was met een langgerekt veenlandschap verbonden aan het oude ‘Westzanerland’. Deze plek en omgeving is ruwweg tussen de 11^e en de 13^e eeuw door de eerste boerenpioniers ontgonnen.

_{Topografische afbeelding van de landverbinding van Ruigoord met het noordelijk gelegen Westzaan, vanaf de 8e eeuw tot de 13e eeuw n.Chr.
In de kleur paars-roze aangegeven het veenland. In de kleur blauw aangegeven de smalle waterstroom, tevens vaargeul toegankelijk voor scheepvaart. Blad Rijnland, cartografie Chris de Bont, 2014.}

Sterk gewortelde tradities

De eerste akkerbouwers leefden hier nog veelal met de oud-Germaanse gebruiken en rituelen. Vanaf het begin van de 11^e eeuw verwierf het christendom geleidelijk aan meer overheersing op de mythologische religie van de Germanen in onze omgeving. Maar sommige sterke Germaanse geloofselementen werden desondanks ook stevig ingebed in de nieuwe christelijke godsdienst. Zo heeft tot vandaag de dag het beschilderen en verstoppen van paaseieren en het gebruiken van een kerstboom nu nog weinig aan zeggingskracht verloren.

_{D’Ailly, oud-burgemeester van Amsterdam ontsteekt het Luilakvuur}

Het in onze tijd afsteken van vuurwerk en carbid en het ontsteken van paasvuren vinden eveneens hun oorsprong in Germaanse gebruiken, waarbij aan de godin Ostara een vuuroffer werd gebracht, winterdemonen werden verjaagd en stropoppen, die kwade geesten moesten voorstellen, ritueel verbrand.

De mythische kracht van vuur

Bij een formeel archeologisch onderzoek, uitgevoerd in 1970, zijn in de bodem van Ruigoord meerdere fragmenten aangetroffen van handgemaakt aardewerk en houtskoolrestanten van een door mensen gemaakte vuurplaats. Zo’n vuurplaats kon dienstdoen bij voedselbereidingen en verwarming, maar ook gebruikt worden voor religieuze rituelen. Deze vroege vondsten in Ruigoord worden gedateerd vanaf het jaar 1250. Diverse zware stormvloeden teisterden aan het einde van de 13^e eeuw dit jong gekerstende gebied waarbij de vaste verbinding tussen Ruigoord en Westzaan door dit natuurgeweld spoedig dreigde weg te slaan. Een vuuroffer aan de god van onweer, storm en regen (mocht dit überhaupt gebracht zijn) kon niet meer baten. Ook een beroep op het nieuwe geloof voor bescherming tegen de elementen heeft hier geen soelaas meer kunnen bieden. Grote stukken veengebied gingen verloren, het IJ verbreedde zich aanzienlijk, en in de overgang van de 13^e naar de 14^e eeuw werd Ruigoord een eiland en is dit gebleven tot de inpoldering in het jaar 1872.  

Tot voor kort, aan de overzijde in Westzaan, was het volgens oorspronkelijk Germaans gebruik, nog traditie om in de nacht voorafgaande aan Eerste Pinksterdag, publiek grote Luilakvuren te ontsteken (!).

_{Luilakviering in Westzaan. jaren ’50, 20e eeuw.}

Advertentie